Zoals in een artikel van mijn collega Karel-Jan al eens is genoemd gaat het bij usability over de gebruiksvriendelijkheid van bijvoorbeeld een website. Usabilty zo noemde hij kwam van de woorden use (oftewel het gebruik of de bruikbaarheid) en ability (wat staat voor het kunnen tonen van of het uitvoeren van een vaardigheid. Elke ontwikkelaar wil graag dat zijn of haar product gebruiksvriendelijk is. Maar hoe valt dit te testen? In dit artikel probeer ik wat meer te vertellen over hoe je je product op usability kunt testen.
Wat is usability testing?
Ten eerste wat is usability testing? In een usability test proberen representatieve gebruikers een aantal opdrachten uit te voeren met het product terwijl een andere partij (bijvoorbeeld de ontwikkelaar) observeert en notities maakt. Dit kan gaan om een website, webapplicatie of een ander product. Dit hoeft niet het uiteindelijke product te zijn. Het is zelfs beter om prototypes zo vroeg mogelijk te testen.
Wat probeer je te bereiken bij het testen van usability?
In elke testronde is het belangrijk om specifieke aandachtspunten op papier te hebben en de juiste doelen van de testronde in te stellen. Bijvoorbeeld, in het begin van het project test je misschien op meetbare punten, bijvoorbeeld de laadtijd, of het aantal errors. Deze tests kunnen dan bijvoorbeeld later weer worden uitgevoerd en de resultaten kunnen vergeleken worden.
In een typische usability test wil je:
- elk usability probleem wat het product heeft vaststellen
- kwantitatieve data verzamelen uit de prestaties van de gebruikers
- je wilt de tevredenheid van de gebruiker over het product achterhalen
Wanneer zou je op usability moeten testen?
Het liefst zo vroeg mogelijk en niet te weinig. Usability testing zorgt ervoor dat de ontwikkelaars problemen kunnen vinden en oplossen voordat het product wordt afgeleverd. Hoe eerder de problemen worden gevonden en gefixed hoe minder de kosten zijn. Hoe verder je in de ontwikkelfase zit hoe moeilijker en hoe duurder het wordt om nog grote aanpassingen te verrichten. Hoe meer je test en aanpast op wat je van het testen leert, des te verzekerder kun je zijn dat je site jouw gestelde doelen bereikt en de wensen van de gebruiker vervuld wanneer deze wordt opgeleverd.
Iteratie (herhaling) – het ontwikkelen van een prototype, het testen met gebruikers, de resultaten analyseren, het prototype veranderen, en opnieuw testen. Het herhaaldelijk testen van je product is belangrijk om een succesvol product te creeëren.
Wat kun je leren van usability testing?
In een typische test wil je waarschijnlijk de volgende vragen beantwoorden:
- Lukt het de proefpersonen om een taak succesvol uit te voeren?
- Als een taak succesvol is uitgevoerd, hoe snel voerden ze deze uit?
- Als een taak succesvol is uitgevoerd, hoeveel (muis)klikken had de gebruiker nodig en waarlangs klikte de gebruiker?
- Hebben de proefpersonen goed genoeg gepresteerd om de usability doelen als bereikt te beschouwen?
- Hoe tevreden zijn de personen met het product?
- Welke aanpassingen moeten er gedaan worden volgens de gebruikers?
Waarschijnlijk wil je ook specifiekere vragen stellen. Bijvoorbeeld als één van je aandachtspunten van een testronde is: hoe goed functioneert de zoekfunctie voor de gebruiker, dan wil je je misschien focussen op dit soort vragen:
- Klikken de gebruikers door de paginas heen om te zoeken of gebruiken ze de zoek functie?
- Wat voor woorden gebruiken ze als ze zoeken?
- Staat de de zoekfunctie op de juiste plaats en kunnen de meeste worden er normaal in getypt worden?
- Leiden de zoekresultaten tot snelle antwoorden op de vragen van de gebruiker?
- Wanneer er antwoorden worden gevonden waren deze te vinden op de eerste pagina van zoekresultaten?
- Herkent de zoekfunctie ook typfouten en kan de zoekfunctie deze ook oplossen?
Welke aandachtspunten moet je in je achterhoofd houden terwijl je test?
Vier belangrijke aandachtspunten om te onthouden als je test:
- Je test de site, niet de gebruiker.
- Vertrouw meer op wat je leert over prestatie dan over de voorkeur van je gebruikers.
- Maak gebruik van wat je leert
- Probeer de beste oplossing te vinden in het denkbeeld van de gebruiker.
Je test de site, niet de gebruiker.
Bij sommige gebruikers roept de term testen negatieve gevoelens op. Wat je dus duidelijk wilt maken is dat je de gebruiker duidelijk maakt dat je hen niet test! Maak ze duidelijk dat ze helpen met het testen van een prototype of een website. Het is zelfs nog beter om het woord testen niet in de mond te nemen in het bijzijn van de gebruiker. Nodig in plaats daarvan gebruikers uit om een website of prototype uit te proberen.
Wanneer gebruikers moeite hebben met het uitvoeren van een taak pas je de site aan niet de gebruiker. Hou dus het volgende in gedachten: Hoe goed kunnen typische gebruikers hun doelen behalen op deze website? In plaats van: Hoe goed doen de gebruikers het op deze site.
Vertrouw meer op wat je leert over prestatie dan over de voorkeur van je gebruikers.
We kunnen prestatie en voorkeur beide meten. Prestatie maten zijn bijvoorbeeld succes, tijd, fouten, enz. Voorkeur kan gemeten worden door een rapportage van de gebruiker zelf over hun tevredenheid en het gemak waarmee het product werkt. Sommige designers geloven dat als ze ontwerpen om aan de voorkeuren van de gebruiker te voldoen, dt de site dan automatisch er voor zorgt dat de gebruikers ook goed overweg kunnen met de site. Ondezoek bewijst dat dit niet klopt. Voorkeur en prestatie van gebruikers zullen namelijk niet altijd matchen. Een studie hierover bepaalde dat 70% van de gebruikers de voorkeuren overeenkwamen het het goed uitvoeren van taken. Daaruit vloeide voort dat of ze konden met de website overweg en vonden het een goede site, of het werkte niet voor hen en ze vonden het niets.Nu blijft er 30% over, dit is nog redelijk hoog aantal, waarbij toepassing en voorkeur niet overeen kwam. De website werkte dan wel goed maar vonden de site verder niets, of de site werkte niet goed voor hen maar vonden de website wel mooi. Ook gebeurt het nogal eens dat de gebruiker de site een hogere score geeft dan hun prestatie ons zou doen verwachten. Dat komt dan omdat ze zichzelf de schuld gaven van de problemen die er waren in plaats van de site de schuld te geven. Of ze denken dat ze de ontwikkelaars kwetsen door de site een lage score te geven. Ook denken sommige gebruikers dat ze het wel prima deden terwijl dit niet het geval was. Al deze redenen geven aan dat het beter is om acties te hangen aan resultaten die gehaald zijn uit prestatiemetingen dan uit de voorkeur van de gebruiker.
Maak gebruik van wat je leert
Usability testing is niet een puntje dat je afstreept in een project planning. Een test is niet klaar wanneer de laatste deelnemer vertrekt. Het team moet de resultaten vergelijken, prioriteiten stellen en het prototype of de site veranderen op basis van de resultaten van de test.
Probeer de beste oplossing te vinden in het denkbeeld van de gebruiker.
Als bedenkt wat voor type gebruikers je product gaan gebruiken en wat je leert uit het usability testing, probeer dan de meest logische oplossing te vormen. Hierbij rekening houdend met de wensen en eisen van de gebruiker. Als je voor minder gaat dat betekent dat je ook minder succesvolle gebruikers hebt. Bewijs toont aan dat gebruikers een product hebben wat voor hen niet ideaal werkt, deze gebruikers nooit het succes kunnen bereiken wat ze wel hadden kunnen bereiken met een betere interface.
Heb je een lab nodig om usability testing uit te voeren?
Nee, je kunt op testen op usability in een formele of informele setting. Dit geld ook voor de uitvoering van de test, dit kan op een formele of informele manier.
Je kunt effectief testen in elk van deze settings:
- Een bestaand lab met 2 of 3 gekoppelde ruimtes met audio-visuele apparatuur.
- Een conferentie ruimte, werk- of thuis ruimte van de gebruiker met opname apparatuur.
- Een conferentie ruimte, werk- of thuis ruimte van de gebruiker zonder opname apparatuur maar met iemand die constant meekijkt en notities maakt.
- Op afstand met de gebruiker op een andere plaats.
Probeer geen excuus te vinden om niet te gaan testen omdat je geen toegang tot een lab hebt of iets dergelijks! In elke setting is het mogelijk om testen uit te voeren, dus gewoon doen!
Hoeveel deelnemers zijn er nodig voor een test?
Je hoeft waarschijnlijk maar 4 tot 6 deelnemers te hebben om serieuze problemen te vinden als je:
- Nog in een vroeg stadium van ontwikkeling zit
- Door het ontwikkelproces verschillende rondes van testen planned
- De gebruikers qua denk- en werkwijze aardig overeenkomen
Als je potentiële gebruikers verschillend zijn (bijvoorbeeld: dokters, patiënten, onderzoekers), probeer dan van elke groep een representatief persoon deel te laten nemen aan de testen. Zorg ook voor ervaren gebruikers en minder ervaren gebruikers.